Гү­зәл ӘД­ҺӘМ

Бә­ян

РСФСР­ның ат­ка­зан­ган та­би­бә­се Ис­ла­мо­ва Миң­зи­фа Га­яз кы­зы­ның як­ты ис­тә­ле­ге­нә ба­гыш­ла­на

I бү­лек

Әл­лә өнем, әл­лә тө­шем…

«Шышш-шышш…» «Шышш-шышш…»

Иң элек мин шул та­выш­ны ишет­тем бу­гай. Ме­нә ул аваз, хә­тер түр­лә­рен иң­ләп, аңы­ма да  ки­леп сы­лаш­ты.

«Шышш-шышш»… «Шышш-шышш»…

Та­ныш, бик та­ныш иде ул ми­ңа. Кай­чан, кай­да ишет­тем соң мин аны? Нин­ди­дер рә­хәт, кү­ңел­гә бик якын ис­тә­лек бе­лән бәй­ле бу та­выш әл­лә хә­те­рем­не уя­та баш­ла­ды­мы?..

«Шышш-шышш…» «Шышш-шышш…»

Я ин­де, я, яр­дәм ит ми­ңа! Мин си­не хә­тер­ләр­гә ти­еш! Кай­да? Кай­чан, шул та­выш­ны ише­тү­гә, йө­рә­гем аш­кы­нып-аш­кы­нып ти­бә баш­лый иде? Бө­тен кү­ңе­лем, җа­ным-тә­нем бе­лән шул та­выш­ка кай­чан ом­тыл­дым соң?

«Шышш-шышш…» «Шышш-шышш…»

Кем­нәр­нең­дер ша­я­ру-чыр­кыл­да­шуы хә­тер түр­лә­ре­нә үре­лә баш­ла­ды…

– Кыз­лар, кыз­лар! Ка­ра­гыз, ка­ра­гыз әле Дил­бәр­гә! Кү­рә­сез­ме, ни­чек тың­ла­на!

Шун­да ка­ян­дыр та­гын бер ша­ян та­выш ки­леп өс­тә­лә ке­бек:

– Әл­лә Дил­бә­ре­без Да­ми­рын аяк та­вы­шын­нан ук та­ный ин­де?

– Үләм, җа­ным! Ме­нә мә­хәб­бәт ке­ше­не ниш­лә­тә!

– Ярат­кач, та­ный­сың ин­де, ма­лай­ка­ем!

– Да­ми­рың ки­леп җит­те! Си­зә­сең­ме, Дил­бәр? Әнә, ишек тө­бен­дә то­ра!

Чын­лап та, шул­чак бе­рәү ишек ша­кы­ды ке­бек.

Кыз­лар хор бе­лән аңа дә­шә:

– Ярый, ярый, кер, Да­мир!

– Дил­бәр си­не дүрт күз бе­лән кө­тә ин­де!

Әйе, шу­лай бул­ды бит! Шу­лай! Ан­нан соң… Тук­та! Ә ан­нан соң нәр­сә?

…Хә­тер хә­зи­нә­сен та­гын-та­гын бе­рәм­тек­ләп бар­лый баш­лыйм.

«Кер, Да­мир!» – ди­ләр. Да­мир… Бик та­ныш исем ке­бек. Та­ныш кы­на тү­гел, кү­ңел­гә бик якын исем бу! Шун­дый ка­дер­ле исем… Әл­лә йө­рә­гем сул­кыл­дый ин­де? Да­мир… Да­мир… Тик кем соң ул? Уй­ла­рым би­хи­сап, чу­а­лы­шып бет­кән. Үз­лә­ре бер­сен-бер­сен чә­кеп әү­мәк­лә­шә… Әй­лә­нә­ләр… Тул­га­на… Ба­шым да шул уй­лар­дан «чаң-чоң» ки­лә­ме? Хә­зер, хә­зер… Та­гын бе­раз гы­на тү­зим дә…  Бар­лык чу­ал­ган фи­кер­лә­рем бер тәр­тип­кә ки­леп  те­зел­сен дә… А-а-а-а!!!

***

– Да­мир… Да­мир…

Авы­ру кыз­га та­ба иел­гән шәф­кать ту­та­шы дерт­ләп кит­те.

– Зи­фа, ише­тә­сең­ме? Да­мир, ди, са­та­ша, ах­ры.

– Аны­сы кем икән? Бик якын ке­ше­се­дер ин­де.

Авы­ру ише­те­лер-ише­тел­мәс ке­нә пы­шыл­дап куй­ды:

– Якын ке­ше…

– Си­зә­сең­ме, ул без­не ише­тә! – ди­де Зи­фа исем­ле­се, ку­а­нып. Шун­да ук бор­чы­лып со­рап та куй­ды:

– Кай­чан ки­тер­де­ләр үзен?

– Ир­түк. Әле як­ты­рып кы­на ки­лә иде. Дүрт­ләр ти­рә­сен­дә.

– Абау! Ир­тән-ир­түк урам­да ниш­ләп йөр­де икән ул?

– Кем бе­лә ин­де аны. «Кә­җә бис­тә­се» ти­рә­сен­дә, ди­де­ләр. Бәр­дер­гән ма­ши­на­сы – ка­ба­хәт! – ка­чып кит­кән. Әле ярый яшь­ләр кү­реп ал­ган үзен, «А­шы­гыч яр­дәм» ча­кыр­ган­нар. Яз­мы­шы өен­нән йол­кып чы­гар­ган­дыр мес­кен­не. Ая­гын­да да өй чү­әк­лә­ре ге­нә бит.

– Биг­рәк кыз­га­ныч. Үзе шун­дый яшь. Өй­дә­ге­лә­ре дә кө­тә­дер,  бор­чы­ла­лар­дыр. Врач нәр­сә ди соң?

– Сын­ган җир­лә­ре юк, ди. Эч­ке ор­ган­на­рын да тик­шер­де­ләр. Ба­ры­сы да нор­маль­но, ди. Тик ме­нә ба­шы ка­ты бә­рел­гән. Врач ки­сәт­те: аңы­на кил­гән­дә, янын­да бу­лыр­га ты­ры­шы­гыз, ди.

Кыз­лар та­гын ни­дер пы­шыл­даш­ты.

***

«Мин алар­ны аер­ма­чык ише­тәм. Ише­тәм бит! Якын­да, янә­шәм­дә ге­нә пы­шыл­да­ша­лар ке­бек. Ба­шы ка­ты бә­рел­гән, ди­ләр… Ба­шы бә­рел­гән? Кем ту­рын­да сөй­лә­шә­ләр соң? Кем­не шу­лай кыз­га­на­лар? Ба­шы бә­рел­гән, ди…

Фи­ке­рем та­гын чу­ал­ды, си­бе­леп бет­те…

Мин нәр­сә­не хә­тер­ләр­гә ти­еш идем соң әле? Әйе, әйе! Хә­тер­ләр­гә ти­еш идем! Бу­та­лып бет­кән уй­ла­рым­ны чи­рат­ка са­лыр­га, дис­бе тез­гән­дәй, тәр­тип­кә ки­те­рер­гә ты­ры­шам.

Шышш-шышш… Шышш-шышш…

– Да­мир, бе­лә­сең­ме? Дил­бәр си­не аяк ат­ла­вың­нан да та­ный! Ко­ри­дор­ның те­ге ба­шын­да «зат­лы баш­мак­лар­»ың «шыш-шыш» ки­лә баш­ла­са, Дил­бәр­нең күз­лә­ре ут яна!

Баш­мак­лар… Шыш-шыш…

Әйе, әйе! Бу бит аяк та­выш­ла­ры! Баш­мак та­вы­шы! Кем­нәр­дер баш­мак­ла­рын шу­ды­ра-шу­ды­ра гел йө­реп то­ра тү­гел­ме соң! Шышш-шышш… Шышш-шышш… Якын­да гы­на! Кай­чан­нан бир­ле шу­ны тө­шен­мә­вем­не күр ин­де! Баш­мак та­вы­шы шул! Әнә, бер­се та­гын ат­лап кит­те. Та­гын. Шышш-шышш… Шышш-шышш… Якын­да гы­на икән лә! Янә­шәм­дә ге­нә – ке­ше­ләр! Мин ял­гыз тү­гел икән! Алар­га дә­шә­сем, яны­ма ча­кы­ра­сым ки­лә. Бәл­ки, бу бил­ге­сез­лек чоң­гы­лын­нан ми­не йол­кып алыр­лар? Кил­сен­нәр иде яны­ма, пы­ран-за­ран кил­гән уй­ла­рым­ны те­зәр­гә иде бер җеп­кә.

– Ә-ә-ә-әй! Ә-ә-ә-әй, се-е-е-ез! Ке­ше­лә-ә-ә-әр! Мон­да ки­ле­ге-е-ез!

Йа Хо­да, алар ми­не ишет­ми! Ишет­ми­ләр бит! Һа­ман да «шышш-шышш» ат­лау­ла­рын бе­лә­ләр. Яны­ма ки­лер­гә, яр­дәм итәр­гә уй­ла­мый­лар да! Югый­сә, бар кө­че­мә кыч­кы­рам бит…

– Ә-ә-ә-әй! Ә-ә-ә-әй!

Ки­нәт нин­ди­дер имә­неч ка­раң­гы­лык ми­не үзе­нә су­ы­рып ал­ды…

* * *

– Да­мир, ярый әле без­нең бүл­мә­гә кер­ми узып кит­мә­дең. Юк­са Дил­бә­ре­без мә­хәб­бәт са­гы­шын­нан су­лып үләр иде!

– Ка­ра-ка­ра Дил­бәр­не! Кып-кы­зыл бул­ды!

– Әбәү! Да­ми­рын күр­че! Аны­сы да чө­ген­дер ке­бек!

Та­гын шы­рык-шы­рык ки­лә­ләр. Нин­ди бә­хет­ле үз­лә­ре! Тик бер­се ге­нә ни­гә­дер көл­ми…

– Кыз­лар дим! Җит­те ин­де сез­гә!

Әл­лә кыз­лар­ны ша­я­ру­дан ты­яр­га ты­ры­шу­ы­мы? Уй­ла­рым та­гын чу­ал­ды…

«Җит­те ин­де», ди… «Җит­те…»

Тук­та­ле, тук­та! «Җит­те» ди­гән кыз кем иде соң? Җит­те, ди. Җит­те… Әл­лә… Әл­лә мин идем­ме? Бү­тән­нәр­нең ша­я­ру­ы­на үр­тә­лү­че кыз мин үзем тү­гел­ме соң? Әйе, мин идем бит. Мин! Шу­лай иде ке­бек… Шу­лай. Ә те­ге шар­кыл­дык­лар һа­ман та­кыл­дый би­рә:

– Да­мир, әйт әле! Дил­бәр­не бик тә, бик тә яра­та­сың­мы?

– Ка­ра, ка­ра. Дәш­мә­гән бу­ла!

– Ә без си­не хә­зер кы­зык итә­без! Үзең­не ку­ып чы­га­ра­быз да бүл­мә ише­ген бик­ли­без дә ку­я­быз. Дил­бәр­не сви­да­ни­е­гә чы­гар­мый­быз!

– Без мон­да өчәү, без­не ба­ры­бер җи­ңә ал­мый­сың. Шу­лай бит, кыз­лар!

Кыз­лар­ның бер­се (Абау! Бу бит, чын­лап та – мин!) үр­тә­лә-үр­тә­лә, ак­ла­ныр­га ма­та­ша:

– Нин­ди сви­да­ние ди ул! Ир­тә­гә се­ми­нар икән­не оныт­ты­гыз­мы әл­лә? Да­мир фи­ло­со­фия ки­та­бы­на гы­на кер­гән. Шу­лай бит, Да­мир?

(Бу – мин бит! Әйе, мин лә­ба­са! Ә ни­гә ак­ла­нам соң әле?)

– Үлә-ә-әм! Мә­хәб­бәт кү­гәр­чен­нә­ре! Хәй­лә­ләп ма­таш­кан бу­ла­лар! Соң­гы тап­кыр әй­тәм, Да­мир! Дил­бәр­не яра­там ди­мә­сәң, ки­та­бың­ны бир­мим!

(Мин та­гын, та­гын алар­га ялы­нам.)

– Кыз­лар, җит­те ин­де сез­гә!

– Дил­бәр, син тик ке­нә тор! Син­нән со­ра­мый­лар. Яле, Да­мир, ка­бат­ла! Мин Дил­бәр­не я-ра-а-та-а-ам!

Да­мир ди­гә­не дә ша­я­ру­га ку­шы­лып ки­тә:

– Мин Дил­бәр­не бик тә, бик тә, бик тә яра-та-а-ам!

Ша­я­ру-кө­лү бүл­мә­гә дә сы­еш­мый сы­ман…

– Ә син ис­бат­ла! Үбе­ше­гез! Горь­ко! Горь­ко!

Шун­да ул ми­не ко­чак­лап ал­ды. Кем соң әле ул? Ул… Ул… Оныт­кан­мын… Хә­тер­лә­мим… Мин оя­лу­дан ко­мач бул­ган йө­зем­не бер миз­гел­гә ге­нә аның күк­рә­ге­нә яшер­дем ке­бек. Шун­дый та­ныш, якын ис… Әл­лә чын­лап та ми­не үбәр­гә үре­лә ин­де? Абау! Нин­ди оят… Ни­чә ке­ше ка­рап тор­ган­да, ни­чек үбе­шим, ди! Уч­ла­рым­ны аның күк­рә­ге­нә те­рим дә чит­кә тар­ты­лам.

– Ю-у-у-к! Ю-у-у-к, ки­рәк­ми!

Ул ми­не аң­ла­ды. Аң­ла­ды ми­не! Аң­ла­ды да кул­ла­рым­ны җы­лы учы­на кыс­ты…

– Аны­сы – туй­да! Шу­лай бит, Дил­бәр? Күп кө­тә­се кал­ма­ды ин­де. Та­гын ун­си­гез көн ге­нә! Ун­си­гез көн­нән – без­нең туй! Кыз­лар, сез ба­ры­гыз да туй­га ча­кы­ру­лы!

– Ту-у-уй?

– Ише­тә­сез­ме, кыз­лар, туй, ди!

– Кыз­лар, кү­ре­гез әле бу Дил­бәр­не! Бе­рәү­гә дә әйт­ми­чә, кия­ү­гә чы­гар­га җы­ен­ган!

– Без­нең рөх­сәт­тән баш­ка­мы?

– Сюрп­риз­ны үзе­гез боз­ды­гыз бит, кыз­лар! Ча­кы­ру би­ле­тын бир­гән­дә ге­нә әй­тер­без, ди­гән идек. Шу­лай бит, Дил­бәр!

Ул та­гын ми­нем ку­лым­ны кы­са. Уч­ла­ры шун­дый җы­лы… Шун­дый ыша­ныч­лы… Ул ми­не як­лый… Ул… Ул Да­мир бит! Да­мир! Ул бит ми­нем ирем! Бер­дән­бер ярат­кан ке­шем! Ми­нем Да­ми­рым! Бә­гырь ки­сә­гем!

Бик якын­да гы­на баш­мак­ла­рын шу­ды­ра-шу­ды­ра та­гын кем­дер үт­те… «Шышш-шышш». «Шышш-шышш…» (дәвамы бар).

Кадерле укучыларыбыз, «Мәйдан» журналының чираттагы 11нче саны дөнья күрде  Алга таба →

Алга таба →

Көнбагыш төше бик туклыклы. Хәтта ит, ипи кебек туклыклы ризыклар да бу җәһәттән көнбагыштан калыша. Алга таба →

Олпат язучыбыз, «Мәйдан» журналының аксакалы Рәшит Бәшәр журнал хатирәләре белән уртаклашты. Сез дә тыңлагыз әле, дуслар! Алга таба →