"Гомерем буе татар бию төркеме оештырырга хыялландым"

Мәскәү татар мәдәни үзәгендә эшләп килүче "Илдан" бию төркеме 17 апрельдә 10 еллык юбилеен билгеләячәк. "Милләтебезгә" дип аталган концерт милләтебезгә бүләк булачак, ди төркем җитәкчесе Рәдиф Яваев.

Мәскәүнең татар мәдәни үзәгендә күп төрле түгәрәкләр эшләп килә. “Идел”, “Мирас”, Тальян” дип аталган җыр түгәрәкләре дә, “Газиз” дип аталган театр студиясе дә бар. Балаларның “Шатлык” төркеме дә билгеле. Ләкин татар мәдәни үзәген соңгы елларда бик нык популярлык казанган “Илдан” бию төркеменнән башка күз алдына да китереп булмый. Соңгы елларда алар катнашмаган чаралар сирәктер. Үзешчән төркем генә булсалар да аларны хәтта Кремль сараенда уза торган чыгышларда да катнаштыралар. Бу төркем үзенең профессионал әзерлеге, дәрәҗәсе, милли костюмнарның матурлыгы белән дә башкалардан аерылып тора. Әлбәттә, һәр уңыш та төркемнең җитәкчесе белән бәйле. Ул уңыш бер көндә генә барлыкка килмәгән. Без бу хакта “Илдан” бию төркеменең җитәкчесе Рәдиф Яваев белән сөйләшеп, “Илдан”ның гына түгел, аның үзенең дә иҗади юлы белән кызыксынып, берничә сорау белән мөрәҗәгать иттек.
– Рәдиф әфәнде, әле күп еллар элек, Мәскәү артистларыннан торган “Хыял” төркеме белән булган концертларда сезнең чыгыш истә калган. Сез ул төркемдә эшләгән идегезме?

– Татар биюләре кайдан килеп чыкты соң? Ул ансамбльдә татар биюләре бар идеме?

Мин гомер буе Казанга кайту, татарлар арасында булу теләге белән, татар булуым белән горурланып яшәдем. Ләкин язмыш безнеңчә генә булмый шул. Мин Таҗикстанның “Ләлә” дип аталган дәүләт ансамблендә 22 ел эшләгәннән соң пенсиягә чыктым. Үзегез беләсез, биюче артистларның иҗади юлы озак елларга сузылмый. Анда да әле мине эштән җибәрмәделәр. Мин ансамбльнең директоры булып калдым. Ул эштән китәр алдыннан әле “Ләлә” ансамблен гастрольгә Германиягә дә алып бардым.
Таҗикстанда 90нчы елларда сугыш башланды. 1992 елда анда инде яшәрлек мөмкинлек калмады. Мин абыемның киңәше белән Хабаровскига күчтем. Абыем бик каты сугышлар башлангач, шунда киткән иде. Хабаровскида мәдәният институтында хореография кафедрасында эш булды. Берничә ел анда эшләдем.
Үзем генә түгел, әлбәттә, гаиләм белән күчеп киттек. Безнең инде өч бала – ике кызым, бер улым бар иде. Тормыш иптәшем дә үзебезнең кеше. Әниләрнең туган авылына, Пензага кайткач өйләнгән идем.
– Юллар бик әйләнгеч булган икән. Бу якларга ничек кайтырга булдыгыз?

– Сез бу мөмкинлектән файдаланып, эшкә керешкәч, биючеләрне кайдан таптыгыз?
– Мин гомерем буе татар бию төркеме оештырырга хыялланган кеше! Минем бит балаларымның да өчесе дә биюче. Башка профессия сайласалар да, аларны мин бәләкәй чактан ук биюгә өйрәттем. Алар минем төркемнең нигезен тәшкил иттеләр. Игълан яздык, яшьләр килә башлады. Бина биредә яхшы. Ләкин бию классы өчен бернинди уңайлыклар да юк иде. Милли мәдәни мохтарият, мәдәни үзәк мөмкинлекләр табып, бер зур бүлмәне бию классына әверелдерделәр. Барлык диварларына көзгеләр куйдырттык, җыештырдык, дәресләр өчен махсус бию станоклары ясаттырдык. Шулай итеп, ун пар егет-кызлар җыелды.
– Рәдиф әфәнде, сез бит үзегез татар биюләрен шул бер тапкыр Казанга килеп өйрәнүдән генә белгәнсез. Ул гына аз булмадымы соң? Татар, башкорт биюләрен өйрәтерлек тәҗрибә кайдан килде?

– Әле сезнең төркем исемсез вакытта ук, сез халык алдында бик тиз чыгышлар ясый башладыгыз? Бию костюмнары кайдан алдыгыз?

– Хәзер сезнең төркемдә ничә төрле бию бар?
– Биюләр 25тән артты инде.
– Аларның бит барысына да аерым киемнәр кирәк. Һәрвакытта да кешедән алып торып булмый бит. Ул ихтыяҗны ничек хәл иттегез?

– Хәзер сезнең төркемдә барлыгы күпме кеше?
– Балаларны да санасаң, илледән артты инде.
– Сез бит Мәскәүдә генә түгел, хәзер инде чит илләрдә дә чыгыш ясыйсыз?
– Әйе, Русиянең чит илләр белән мәдәни бәйләнешләр үзәге аша без Марокко, Мисыр, Польшада да чыгышлар ясадык. Польшада татар үзәгендә булдык, татарлар белән таныштык.
Чит илләрдә бигрәк тә мөселман илләрендә безнең милли киемнәр дә, биюләр дә бик ошады аларга. Бигрәк тә чулпылы озын толымнар, яулыклы калфаклар бик яратып карадылар.


– Уйлыйм! Тик шунысы да бар бит әле аның – татар биюләрен генә биергә өйрәнгән төркем өчен башка халык биюләрен өйрәтү бик җиңел түгел икән. Һәр халык биюнең үз стиле бар. Ләкин планда бар, без тырышабыз.
– Алда нинди планнарыгыз бар?
– Быел бит безнең төркемгә 10 ел була. Юбилей! Хәзер менә шуңа әзерләнәбез. Урынын да билгеләдек инде. 17 апрельдә булачак ул концертыбыз. Без ул програмны “Милләтебезгә” дип исемләдек. Биредә дә без биюләр аша халкыбызның холкын, аның кунакчыллыгын, аның моңлы күңелен, туган өйгә кайтуның ни дәрәҗәдә кадерле булганын күрсәткән номерлар әзерлибез. 10 еллыгыбызга бу безнең милләтебезгә бүләгебез булачак.
 

http://www.azatliq.org