Бай тарихлы белем йорты

Кай­да юк без­нең шә­керт­ләр!
Сә­лам­нәр кил­ми кай­дан...
...Яшь­лек­тә ян­ган хы­ял­лар,
Яшь­лек­тә без­нең дә­вам!
 
Дан­лык­лы М.Ва­хи­тов исе­мен­дә­ге икен­че та­тар мәк­тә­бе­нең та­рих чиш­мә­се XIX га­сыр баш­ла­рынн­нан юл ала. Уңай­лы прис­та­не бул­ган Чал­лы авы­лы сәү­дә­гәр­ләр­не үзе­нә тар­та. Вак-тө­як са­ту­чы­лар­дан тыш ан­да та­тар сәү­дә­гәр­лә­ре дә ки­леп ур­на­ша баш­лый. Га­сыр ба­шын­да авыл­да бер мә­чет, аның кар­шын­да мәк­тәп-мәд­рә­сә эш­ләп ки­лә. Ка­пи­та­лизм үсе­ше чо­рын­да аңа дөнь­я­ви бе­лем­гә ия бул­ган кадр­лар ки­рәк бу­ла. Шу­шы шарт­лар­да Чал­лы­да яңа тип­та­гы җә­дит мәк­тә­бе ачу за­рур­лы­гы ки­леп ба­са. 1906 ел­да мо­ңа рөх­сәт би­ре­лә. Мәк­тәп ачу­га шул чор­да Чал­лы­да төп­лән­гән сәү­дә­гәр­ләр­нең, биг­рәк тә бе­рен­че гиль­дия сәү­дә­гәр С.Хәл­фин­ның шәх­си аб­руе яр­дәм ит­кән­дер. Бу мәк­тәп­тә ди­ни фән­нәр бе­лән бер­гә дөнь­я­ви фән­нәр дә укы­ты­ла. Мәк­тәп-мәд­рә­сә ок­тябрь ин­кый­ла­бы­на ка­дәр Чал­лы та­тар­ла­ры­ның мил­ли-мә­дә­ни үзә­ге­нә әй­лә­нә. Та­тарс­тан Рес­пуб­ли­ка­сы дәү­ләт ар­хи­вын­нан та­был­ган һәм бү­ген­ге көн­дә мәк­тәп та­ри­хы му­зе­ен­да сак­ла­ну­чы до­ку­мент мо­ны ту­лы­сы бе­лән рас­лый.
Та­тар хал­кы­ның киң кат­лам их­ты­яҗ­ла­рын ка­нә­гать­лән­де­рер­лек мил­ли мәк­тәп со­вет чо­рын­да – 1919 ел­да ачы­ла. Шу­шы ел­дан баш­лап бер­ни­чә мәр­тә­бә мәк­тә­бе­без­нең юби­лей­ла­ры зур­лап бил­ге­ләп үте­лә. Со­вет мәк­тә­бе­нең бе­рен­че ди­рек­то­ры Әх­мәт­зыя Бик­та­шев бу­ла. Өчен­че ди­рек­тор бул­ган Зә­ки Али­ев ис­тә­лек­лә­рен­дә күр­сә­тел­гән­чә, ике бүл­мә­дә ба­ла­лар укы­та­лар, бер­сен­дә укы­ту­чы­лар яши. Бе­рен­че укы­ту­чы­лар­га эш­ләү бик авыр бу­ла: дә­рес­лек­ләр җи­теш­ми, ач­лык ко­ма­чау­лый. Лә­кин ха­лык­ны ка­раң­гы­лык­тан, на­дан­лык­тан кот­ка­ру­га ом­ты­лыш авыр­лык­лар­ны җи­ңәр­гә яр­дәм итә.
Егер­мен­че га­сыр­ның егер­мен­че-уты­зын­чы ел­ла­рын­да мәк­тәп­кә М. Ва­хи­тов исе­ме би­ре­лә. 1931 ел­да без­нең мәк­тәп җи­де­ел­лык итеп үз­гәр­те­лә һәм аны унөч уку­чы тә­мам­лый, ә ур­та мәк­тәп ста­ту­сы су­гыш­ка ка­дәр, 1940 ел­да би­ре­лә. Бу ел­лар­да мәк­тәп­тә Зи­фа Әсә­до­ва, Шәм­сия Аб­ду­ка­е­ва, Әс­ма Хәй­да­ро­ва ке­бек ор­ден­лы укы­ту­чы­лар эш­ли. Алар җи­тәк­че­ле­ген­дә бик күп фай­да­лы эш­ләр баш­ка­ры­ла: фронт өчен җы­лы ки­ем­нәр җыю, фронт­ка по­сыл­ка­лар җи­бә­рү, бә­рәң­ге кип­те­рү, мәк­тәп өчен утын әзер­ләү, яр­дәм­гә мох­таҗ­лар­га бу­лы­шу һәм баш­ка­лар.
1965 ел­да мәк­тәп өчен­че би­на­га – ГЭС бис­тә­сен­дә­ге элек­ке­ге ел­га ли­цее би­на­сы­на кү­чә. Ан­да дүрт ел укы­ган­нан соң, 1969 ел­да КамГЭС мәк­тәп­кә яңа би­на тө­зеп би­рә. Бу мәк­тәп өч кат­лы, спорт­зал­лы, теп­ли­ца­лы, аш­ха­нә­ле бу­ла.
Ка­мАЗ тө­зе­лә баш­ла­гач, Чал­лы­га бик күп ке­ше ки­лә. Мәк­тәп­тә ба­ла­лар са­ны ике мең­нән ар­тып ки­тә, дә­рес­ләр 2-3 сме­на­да укы­ты­ла. Бу ел­лар­да без­нең мәк­тәп та­тар- рус мәк­тә­бе бу­ла. Көч­ле кол­лек­тив­ны Ми­ха­ил Ку­ту­зов җи­тәк­ли.
1977 ел­дан алып, ту­гыз ел М.Ва­хи­тов исе­мен­дә­ге икен­че рус-та­тар мәк­тә­бен­дә ди­рек­тор бу­лып тәҗ­ри­бә­ле, эру­ди­ци­я­ле җи­тәк­че Ирек Ура­за­ев эш­ли. Уңыш­лар­га ире­шеп эш­ләү­че мәк­тәп­кә 1985-86 уку елын­да та­тар мәк­тә­бе ста­ту­сы кай­та­ры­ла. Лә­кин 17 ел шул би­на­да укы­ган­нан соң, 1986-87 уку елын­да, физ­куль­ту­ра инс­ти­ту­ты­на би­на ки­рәк бу­лу сә­бәп­ле, кол­лек­тив­ны ва­кыт­лы­ча 44 нче мәк­тәп­кә кү­че­рә­ләр.
1989 ел­да 32нче бис­тә­дә җи­де ай эчен­дә хә­зер­ге яңа би­на өл­гер­те­лә. Яңа шә­һәр­нең 45 мәк­тә­бен­дә­ге та­тар класс­ла­ры бе­лән ку­шы­лып, 2 мәк­тәп яңа би­на­га кү­чә. Би­на­ны тө­зү­дә та­тар җә­мә­гать­че­ле­ге һәм укы­ту­чы­лар бе­лән бер­лек­тә мәк­тәп ди­рек­то­ры Фо­ат Ну­рул­лин зур хез­мәт куя.
1990-1991 уку елын­нан мәк­тә­бе­без мәк­тәп-гим­на­зия итеп үз­гәр­те­лә. Ә 1998 ел­да ул гим­на­зия ста­ту­сын ала. Гим­на­зи­я­нең бе­рен­че ди­рек­то­ры – һәр­ва­кыт яңа­лык­ка ом­ты­лу­чы, мил­ли җан­лы Риф­кать Мул­лин. 1994 ел­дан 2011ел­га ка­дәр уку йор­тын зы­я­лы шә­хес­ләр­нең бер­се Да­ния Йо­сы­по­ва җи­тәк­ли. Ул 2011-2012 уку елын­да ди­рек­тор­лык ва­зи­фа­сын яшь, бе­лем­ле Фир­дү­сә Әю­по­ва­га тап­шы­ра. 2019 ел­дан киң ка­раш­лы, яңа­лык­ка ом­ты­лу­чы Ай­дар Га­ри­фул­лин мәк­тәп ди­рек­то­ры бу­лып эш­ли
Бү­ген­ге көн­дә гим­на­зи­я­дә 810 уку­чы бе­лем ала, алар­га 49 укы­ту­чы бе­лем би­рә. Пе­да­гог­лар ара­сын­да «Та­тарс­танн­ның ат­ка­зан­ган укы­ту­чы­сы» (1укы­ту­чы), «СССР­ның мә­га­риф от­лич­ны­гы» (1), «Ха­лык мә­га­ри­фе от­лич­ни­гы» (6) исем­нә­рен йөр­тү­че укы­ту­чы­ла­ры­быз бар. Бер укы­ту­чы – «РФ мәк­тәп­лә­ре­нең мак­тау­лы хез­мәт­кә­ре» бил­ге­се, ике­се «Мә­га­риф кар­шын­да­гы ка­за­ныш­ла­ры өчен» бил­ге­се бе­лән бү­ләк­лән­гән.
Гим­на­зи­я­дә тәҗ­ри­бә­ле кадр­лар эш­ли. Укы­ту­чы­ның 62 % ының эш ста­жы 20 ел­дан ар­тык. Гим­на­зи­я­нең яшь укы­ту­чы­лар бе­лән ту­лы­ла­нып то­руы сө­ен­де­рә. Пе­да­гог­лар­дан Ләй­сән Шәй­гәр­да­но­ва, Фән­зи­лә Га­ри­фул­ли­на, Ма­рат Вә­ли­ев, Ил­нар Шәй­хет­ди­нов, Хөс­тет­ди­нов Ра­мил үз­лә­ре дә шу­шы мәк­тәп­тә бе­лем ал­ган­нар.
Мәк­тәп­не төр­ле ел­лар­да тә­мам­ла­ган уку­чы­лар ара­сын­да юга­ры дә­рә­җә­ләр­гә иреш­кән дәү­ләт эш­лек­ле­лә­ре, га­лим­нәр, төр­ле дә­рә­җә­дә­ге оеш­ма, уч­реж­де­ние җи­тәк­че­лә­ре, эш­мә­кәр­ләр һәм баш­ка һө­нәр ия­лә­ре күп. Мир­сә­ет Төх­вә­тул­лин – Дан ор­ден­на­ры­ның ту­лы ка­ва­ле­ры, ака­де­мик Ве­ни­а­мин Гри­горь­ев – Со­ци­а­лис­тик Хез­мәт Ге­рое, Ва­ле­рий Дмит­ри­ев – дүрт ип­тә­шен кот­ка­рып үзе һә­лак бул­ган әф­ган­чы, На­деж­да Ки­бар­ди­на – ве­лос­порт бу­ен­ча олим­пия чем­пи­о­ны.
2020 ел­да ТАССР тө­зе­лү­гә 100 ел ту­лу уңа­ен­нан гим­на­зия рес­пуб­ли­ка та­ра­фын­нан зур бү­ләк­кә ла­ек бул­ды: көн та­ләп­лә­ре­нә ту­ры ки­лү­че ка­пи­таль ре­монт ясал­ды, за­ман­ча җи­һаз­лар бе­лән ба­е­тыл­ды.
 

Эн­җе ХА­РИ­СО­ВА,

гим­на­зия ди­рек­то­ры урын­ба­са­ры,

ТР­ның ат­ка­зан­ган укы­ту­чы­сы.