Әниемнең әнисе – минем нәнәем ялгызы яши иде. Авылның Үзәк урамында, мәктәп каршында бик бәләкәй дүрт почмаклы өй. Ул аны үзе салган. Мунчасы да, абзары да юк. Чишмә буена түбән табан төшә торган бәрәңге бакчасы гына бар. Нәнәйнең иң зур куанычы: минем әтки (мин шулай әтки, әнки дип сөйләшәм) – нәнәйнең бердәнбер кияве ясап куйган олы капка. Дөресен генә әйткәндә, ул нәнәйгә кирәкми дә: арба-арба печәннәр кайтарасы юк бит. Ел әйләнәсенә аның бердәнбер көенече – утын кисеп китереп, ярдырасы гына бар. Утынны, зур капкадан кертеп, ямь-яшел чирәмле йортка бушаталар. Яллап ярдыра. Тупыллар үскән бакчаның буеннан-буена тезеп өеп куябыз. Беткәнче ягылмаса да, утын ел саен өстәлеп торырга тиеш. Нәнәй ничек кышны чыгам дип көенмәсен өчен. Әрдәнәнең бер дә азакка кадәр бетмәгән очындагысы чери башлаган. Утын алган саен, кызыл кортлар йөгерешә. Яратмыйм шуларны! «Черек кортлары»ның аркаларына кара белән күзләр «ясалган». Гел бертөрле карашлары куркытып җибәрә. Ә нәнәйнең иң курыкканы – шул бакчадагы тупыл агачы. Алга таба →

19

Азаматны озату белән Бәкер, атына менеп атланды да, көтүне җыярга чыгып китте. Күңеле күтәренке иде. Малае өчен бер горурланса, Ташкынны кеше күзеннән яшереп тора алуына тагын бер сөенде. Ләкин күңелендә шик тә бар иде. Иртәгә килер инде Алхан. Атны тотып та куймаганнар, алай гына түгел, ул бөтенләй юкка чыккан. Таптырмыйча калмый бит инде ул. Ат югалган, урлаганнар дип милиция чакырулары да бар. Тулысынча котылу юлы түгел иде бу. Бары тик вакытны гына сузу мөмкинлеге иде. Нәрсәдер уйларга, нидер эшләргә кирәк.

Атлар инде кулга ияләшкән, барысы бер булып йөрергә күнеккәннәр иде. Ничек кенә таратырга тырышса да, кабат җыелганнар, гадәтләнгән көтүлекләрендә үзләре йөриләр. Шуңа аларны җыям дип, бер баштан икенчесенә чабарга туры килмәде. Вакыты җиткәч, утарга кайтарып ябасы гына кала.

Әле аз гына иртәрәк иде. Шулай да Бәкер аларны утарга кайтарырга булды. Чиратка чыккан авыл көтүе түгел, нигә иртә кайттың дип бәйләнүче юк. Чынлап та көтү төгәлме дип берничә тапкыр санады да Бәкер ипләп кенә кайту ягына куды. Артык ашыктырмады, уртлый-уртлый гына кайтсалар да ярарлык иде. Шулай акрын гына авыл очына җиткәч, бераз ашыктырырга булды. Ә атлар, шуны гына көткәндәй, үзләре үк фермага юрттырдылар. Алга таба →

13

Шайтан алгыры! Нинди көн булды бу, ә!

Кабинетына кайткач та ишегендәге «Рәис Харисович Чурбанов, хуҗалык рәисе» дигән язуга озак кына карап торды. Бу язуның соңгы көннәре җитәдер сыман тоелды. Аның арыган кыяфәтен күреп, секретарь кыз йөгереп килде:

– Рәис Харисович, берәр ярдәм кирәкмиме?

Рәис аңа беренче күргәндәге кебек карады һәм, син кем, диюдән үзен чак тыеп калды. Тыймаса да яхшы буласы иде. Кем син, шайтан алгыры? Кем син миңа ярдәм итә алырлык? Ләкин алай итмәде, авыр хәлгә калуына бу кыз гаепле түгел ич. Нигә тагы бер кешене сәбәпсезгә рәнҗетергә?

– Нәрсә?

– Бәлки, чәй китерергәдер?

– Китер, китер.

Һәм ул эчкә үтте. Башта бер як читтәге диванга табан атлады, аннан борылып, китап шкафлары яныннан узды да, эш өстәле артындагы кәнәфигә килеп утырды. Бераздан куллары өстенә башын салып тынып калды. Җыелышны күз алдына китерде. Бәкерне. Корт чаккыры нәрсә! Ник шулай дип әйтте ул? Ник телен тыймады. Моңа кадәр юаш кына булып йөри иде ич. Ә ул, хуҗалык рәисе, шул ат каравылчысын урынына утыртырлык та сүз таба алмады. Гарьлек, анаңны сатыйм. Бәкернең сүзе генә түгел, ә хуҗалык рәисе булып та бер чарасыз, ихтыярсыз курчак хәленә калуы гарьлек. Үзеңнең көчсезлегеңне, хаксызлыгыңны аңлау. Ә Бәкер көчле, чөнки ул үзенең хаклы икәнен тоя.  Ул үзенең һәрбер атын яклап, хакимияткә каршы чыгарга әзер. Ә Рәис Харисович үз кешесен яклый алмый. Рәис Харисович, анаңны сатыйм, хуҗалык рәисе! Ходайның шундый аяз бер көнендә, бөтен эшне туктатып, кешеләреңне ат эзләргә чыгарып җибәр әле!.. Алга таба →

10

Бәкер өстәлгә капланып утырган җиреннән торып басты. Чәй салып эчте дә, сәкегә чалкан ятып уйга талды.

Бу дошманлыкның сәбәбе җитди түгел иде. Авыл хуҗалыгы институтында укыганда Бәкер самбо белән мавыкты. Шәһәр беренчелеге өчен ике егет калды. Шунда аның көндәше булган Найтмар кушаматлы егетнең вәкилләре килеп, ул вакыт өчен зур гына сумма тәкъдим иттеләр: «Отыл син, беренчелекне Найтмар алсын», – диделәр.

Бәкер бер мизгелдә акчаны алырга да уйлаган иде. Нәрсә инде беренче урын? Ә монда – чын акча, әллә күпме вакытка җитәрлек. Ләкин икенче мизгелгә бу гамәл – җинаять булып тоелды. Самбо бит инде ул. Аның өчен кемнәрдер гомерен багышлаган, әллә нинди көрәш төрләренең иң җайлы алымнарын сайлап хасил иткәннәр, үстергәннәр, бүгенге дәрәҗәгә җиткергәннәр. Ә син шуның асылын җимерәсең. Шулай булып чыга ич инде. Бәкер ризалашмады. Алай гына да түгел, көндәшен көрәшнең беренче мизгелләрендә үк җиргә орды.

Шуннан соң кемнәрдер сагалап, кыйнарга маташып та йөрделәр әле. Чөнки әлеге көрәштә Найтмар җиңсә, үзе дә, янынындагылар да ниндидер кара кассаданмы шунда, бик күп акча алырга тиеш булганнар. Ә болай – отылганнар. Ул кадәр нечкәлекләрен юньләп белми дә, хәтерләми дә инде Бәкер. Тик менә шул Найтмар дигән көндәше – аның якташы булып чыкты. Ниндидер интригалар белән, хакимияткә үрләп, хәзер район башлыгы булып эшли. Килгәненә бик озак түгел әле. Тик аны хәзер Найтмар дип түгел, ә Алхан Габбасович Улусов дип йөртәләр. Кайчагында, бик ачулары чыкканда, «АГУ» дип тә җибәрәләр.

Нибары шул гына. Берәү булса, күптән оныткан булыр иде. Ә бу АГУ онытмады.

Алханның карашында онытмавы, ул гына да түгел, бик яман итеп үч алырга җыенуы ачык сизелә иде. Һәм бәланең кайсы яктан килерен дә чамалады Бәкер. Алга таба →