19

Азаматны озату белән Бәкер, атына менеп атланды да, көтүне җыярга чыгып китте. Күңеле күтәренке иде. Малае өчен бер горурланса, Ташкынны кеше күзеннән яшереп тора алуына тагын бер сөенде. Ләкин күңелендә шик тә бар иде. Иртәгә килер инде Алхан. Атны тотып та куймаганнар, алай гына түгел, ул бөтенләй юкка чыккан. Таптырмыйча калмый бит инде ул. Ат югалган, урлаганнар дип милиция чакырулары да бар. Тулысынча котылу юлы түгел иде бу. Бары тик вакытны гына сузу мөмкинлеге иде. Нәрсәдер уйларга, нидер эшләргә кирәк.

Атлар инде кулга ияләшкән, барысы бер булып йөрергә күнеккәннәр иде. Ничек кенә таратырга тырышса да, кабат җыелганнар, гадәтләнгән көтүлекләрендә үзләре йөриләр. Шуңа аларны җыям дип, бер баштан икенчесенә чабарга туры килмәде. Вакыты җиткәч, утарга кайтарып ябасы гына кала.

Әле аз гына иртәрәк иде. Шулай да Бәкер аларны утарга кайтарырга булды. Чиратка чыккан авыл көтүе түгел, нигә иртә кайттың дип бәйләнүче юк. Чынлап та көтү төгәлме дип берничә тапкыр санады да Бәкер ипләп кенә кайту ягына куды. Артык ашыктырмады, уртлый-уртлый гына кайтсалар да ярарлык иде. Шулай акрын гына авыл очына җиткәч, бераз ашыктырырга булды. Ә атлар, шуны гына көткәндәй, үзләре үк фермага юрттырдылар. Алга таба →

13

Шайтан алгыры! Нинди көн булды бу, ә!

Кабинетына кайткач та ишегендәге «Рәис Харисович Чурбанов, хуҗалык рәисе» дигән язуга озак кына карап торды. Бу язуның соңгы көннәре җитәдер сыман тоелды. Аның арыган кыяфәтен күреп, секретарь кыз йөгереп килде:

– Рәис Харисович, берәр ярдәм кирәкмиме?

Рәис аңа беренче күргәндәге кебек карады һәм, син кем, диюдән үзен чак тыеп калды. Тыймаса да яхшы буласы иде. Кем син, шайтан алгыры? Кем син миңа ярдәм итә алырлык? Ләкин алай итмәде, авыр хәлгә калуына бу кыз гаепле түгел ич. Нигә тагы бер кешене сәбәпсезгә рәнҗетергә?

– Нәрсә?

– Бәлки, чәй китерергәдер?

– Китер, китер.

Һәм ул эчкә үтте. Башта бер як читтәге диванга табан атлады, аннан борылып, китап шкафлары яныннан узды да, эш өстәле артындагы кәнәфигә килеп утырды. Бераздан куллары өстенә башын салып тынып калды. Җыелышны күз алдына китерде. Бәкерне. Корт чаккыры нәрсә! Ник шулай дип әйтте ул? Ник телен тыймады. Моңа кадәр юаш кына булып йөри иде ич. Ә ул, хуҗалык рәисе, шул ат каравылчысын урынына утыртырлык та сүз таба алмады. Гарьлек, анаңны сатыйм. Бәкернең сүзе генә түгел, ә хуҗалык рәисе булып та бер чарасыз, ихтыярсыз курчак хәленә калуы гарьлек. Үзеңнең көчсезлегеңне, хаксызлыгыңны аңлау. Ә Бәкер көчле, чөнки ул үзенең хаклы икәнен тоя.  Ул үзенең һәрбер атын яклап, хакимияткә каршы чыгарга әзер. Ә Рәис Харисович үз кешесен яклый алмый. Рәис Харисович, анаңны сатыйм, хуҗалык рәисе! Ходайның шундый аяз бер көнендә, бөтен эшне туктатып, кешеләреңне ат эзләргә чыгарып җибәр әле!.. Алга таба →

10

Бәкер өстәлгә капланып утырган җиреннән торып басты. Чәй салып эчте дә, сәкегә чалкан ятып уйга талды.

Бу дошманлыкның сәбәбе җитди түгел иде. Авыл хуҗалыгы институтында укыганда Бәкер самбо белән мавыкты. Шәһәр беренчелеге өчен ике егет калды. Шунда аның көндәше булган Найтмар кушаматлы егетнең вәкилләре килеп, ул вакыт өчен зур гына сумма тәкъдим иттеләр: «Отыл син, беренчелекне Найтмар алсын», – диделәр.

Бәкер бер мизгелдә акчаны алырга да уйлаган иде. Нәрсә инде беренче урын? Ә монда – чын акча, әллә күпме вакытка җитәрлек. Ләкин икенче мизгелгә бу гамәл – җинаять булып тоелды. Самбо бит инде ул. Аның өчен кемнәрдер гомерен багышлаган, әллә нинди көрәш төрләренең иң җайлы алымнарын сайлап хасил иткәннәр, үстергәннәр, бүгенге дәрәҗәгә җиткергәннәр. Ә син шуның асылын җимерәсең. Шулай булып чыга ич инде. Бәкер ризалашмады. Алай гына да түгел, көндәшен көрәшнең беренче мизгелләрендә үк җиргә орды.

Шуннан соң кемнәрдер сагалап, кыйнарга маташып та йөрделәр әле. Чөнки әлеге көрәштә Найтмар җиңсә, үзе дә, янынындагылар да ниндидер кара кассаданмы шунда, бик күп акча алырга тиеш булганнар. Ә болай – отылганнар. Ул кадәр нечкәлекләрен юньләп белми дә, хәтерләми дә инде Бәкер. Тик менә шул Найтмар дигән көндәше – аның якташы булып чыкты. Ниндидер интригалар белән, хакимияткә үрләп, хәзер район башлыгы булып эшли. Килгәненә бик озак түгел әле. Тик аны хәзер Найтмар дип түгел, ә Алхан Габбасович Улусов дип йөртәләр. Кайчагында, бик ачулары чыкканда, «АГУ» дип тә җибәрәләр.

Нибары шул гына. Берәү булса, күптән оныткан булыр иде. Ә бу АГУ онытмады.

Алханның карашында онытмавы, ул гына да түгел, бик яман итеп үч алырга җыенуы ачык сизелә иде. Һәм бәланең кайсы яктан килерен дә чамалады Бәкер. Алга таба →

6

* * *

Ташкынның беренче тапкыр гына бу койма аша сикереп чыгуы түгел инде бу. Колын чагында ук мондый гадәте барлыгын белгәч, Бәкер аңа игътибар да бирми иде. Аннан күрмәкче, Айрат та моны гадәти хәлгә исәпли иде. Ә Ташкын сикереп чыга да, күңеле булганчы үзе теләгән җирләрдә йөри, кабат кайта, утарына сикереп керә һәм гади атлар тормышына күчә. Монда бернинди дә гайре табигый нәрсә юк иде.

Ләкин бүген тормышның бөтенләй бүтән механизмы хәрәкәткә килде.

– Вәт, могҗиза дисәң дә могҗиза бу! – дип кабатлады район башлыгы, – Вәт, могҗиза!

Әлеге текә хозурлыктан аһ-ваһ килеп торган кунаклар инде тынычланып, телевидение аппаратларын җыеп бетергәч тә шул ук сүзне кабатлады:

– Могҗиза!

Тик аның карашы ат киткән якта түгел, ә үрдән юртып төшеп килүче җайдак ягында иде.

Һәм янында «Әйе, әйе» дип баш кагып торган хуҗалык рәисенә борылды:

– Тотып ябыгыз моны! Беркая да чыгармагыз. Алга таба →

3

Алдан махсус әзерләп куйган машина-трактор паркын телевидениегә төшергәч, хуҗалык рәисе җиңел сулап куйды. Аллага шөкер, андый-мондый нәрсә килеп чыкмады. Тракторчыларның да барысы да айнык иде, техника да авып-җимерелеп төшмәде. Маладис, булдырганнар. Әйткәнне тыңлый белә инде аның эшчеләре.

Рәис Харисович Чурбанов – шушы хуҗалыкның озак еллар буе эшләгән җитәкчесе, ягъни рәисе һәм бу – якын тирә-якта кешенең исеме дә вазыйфасы да бер үк сүз белән аталган бердәнбер очрак иде. Ул илле яшьләр тирәсендә, уртача буйлы, юка гәүдәле, чәчләре чалара башлаган ир булса да, район хуҗасы алдында, рәистән бигрәк, йомышчы малайны хәтерләтә иде.

– Ашханәгә кереп чыгабызмы әллә? – диде ул күтәренке күңел белән, – Гел төшереп кенә йөреп булмас, бераз капкалап алырга да кирәк. Алга таба →

1

Хатыны җен кебек аның. Әллә ничә тапкыр сынаганы бар, шешә ачтымы, хатыны килеп чыга. Бу юлы да шулай – гаражга кереп, кичә кичтән яшереп куйган шешәне ачып җибәрүе булды, ишек төбендә хатынының тавышы ишетелде:

– Нәрсә, әллә бүген дә эчәргә җыенасыңмы? Таң тишегеннән…

Бәкер аракыны ялт кына бензин, май тутырылган пластик шешәләр арасына шудырды да өстенә буш капчык ыргытты, аннан соң тавышны ишетмәгәнгә салышып, өстәлдәге шөрепләр яшнигендә казынырга тотынды.

– Аракы исе чыккан кебек, – дип сөйләнде хатыны, – Син нишлисең монда?

– Аракы түгел, тормоз сыекчасы ул, – Бәкер өстәлдәге шешәне алып, хатынының борын төбенәрәк китерде, – Аның да исе шундый тәмле.

Хатыны йөзен җыерып куйды:

– Бирермен мин сиңа тәмлене!

Ир шешәне кабат урынына утыртты да, серле елмаеп, хатынына төбәлде:

– Ниятең начар түгел…

Ул, хатынын терсәгеннән алып, йомшак кына итеп гараж эченә тартты. Тегесе бер адым эчкә узды да иренең кулын читкә этәрде:

– Азамат уянды…

– Өлгерәбез әле, Әлфиякәй…

Кинәт кенә тартып, Әлфияне кочагына алды да иркәли башлады.

– Кит әле моннан, карт дивана! Алга таба →