Бер шакмак шикәр (дәвамы)

Мар 19, 2020 Бөек Җиңүнең 75 еллыгын каршылап • Чәчмә әсәр Фирдәвес ХУҖИН

Нургали Гатауллин

Нургали агай кая гына барса да йөрәк даруын үзеннән калдырмый, гел эчке кесәсендә йөртә. Бу юлы да нитроглицеринын кабарга теләп, шкафтан үрелеп алды да, соңгы мизгелдә никтер эчмәде, дару кабын, дәфтәр-каләмнәре белән бергә, кыр сумкасына салды. Ул боларны нык уйга чумган килеш, нишләгәнен искәрмичә башкарды. Уйланырлыгы бар иде – үткән төндә моннан алтмыш өч ел элек булып узган канлы вакыйгалар төшенә кереп йөдәтте. Төш өндәгегә шулкадәр охшаган иде, әйтерсең, ул мәхшәрле хәлләр чынбарлыгына кабат әйләнеп кайтты. «Нилектән шулай икән, – дип көрсенде карт фронтовик, – әллә гомеренең соңгы сәгатьләре якынлашамы?» Алга таба →

Бер шакмак шикәр. Бәян (дәвамы)

Мар 18, 2020 Бөек Җиңүнең 75 еллыгын каршылап • Чәчмә әсәр Фирдәвес ХУҖИН

…Кувалданың кулында милиция капитаны тоттырган Борһанов гаризасы. Ул аны хуҗасына күрсәтте.

– Гали, карале син моны, – дип башлады ул. Яраннары еш кына аның фамилиясен кыскартып «Гали» дип кенә йөртәләр. – Шундый башсызлыкка барыр дип уйламаган идем мин бу Борһановны. Безнең өстән донос язган. Нишләтәбез?

Галимов шакшыга үрелгән кебек җирәнеп кенә үрелде язуга. Эчтәлегенә төшенә алмаган шикелле маңгаен җыерчыкландырып, текстны кат-кат укыды. Ниһаять, криминаль авторитетның чибәр йөзенә мыскыллы елмаю кунды.

– Кемнәргә каршы чыкканын аңлый микән ул? – Әллә Кувалдага әйтүе, әллә үзенә үзе сөйләнә, ярдәмчесе аңламады. – Теләсәм, порошок ясыйм бит мин аннан. Үзең гаепле, – дип, көтмәгәндә Кувалдага гаеп ташлады Галимов. – Узган ел мин сиңа түбә астына кертергә кирәклеген әйттем, түл җыйсын әле дип вакытны суздың. Әнә хәзер нәрсә кылана. – Галимов баш сакчысының күзләрендә ачу чаткысы кабынуын абайлады. Ул әле аның үз адресына тәнкыйтьне күтәрмәгәнен белеп бетерми, Борһановны күрәлмавы дип уйлады. Шулай да Кувалда ачун эчкә йотты – аңа хуҗасы кулыннан ашыйсы – карашын читкә алып, авызыннан: Алга таба →

Бер шакмак шикәр (Бәян)

Мар 17, 2020 Бөек Җиңүнең 75 еллыгын каршылап • Чәчмә әсәр Фирдәвес ХУҖИН

Бөек Җиңүнең 60 еллыгын бәйрәм иткән көннәр иде. Авылларда гына түгел, бөтен районына санаулы гына калып барган фронтовикларны Алатауга җыеп, мәдәният сараенда зурлап кунак иттеләр. Өстәлләрдә ашыйсы килгәннәргә ни теләсә, шул бар, ә эчәсе килгәннәргә…

Хәер, кемнең нәрсә эчәсе килгәнен сорап тормадылар анысы, «глава» шәхсән үзе карт солдатларның бокалларына «Хан» маркалы хәмерне, «Хенесси» коньягын коеп кына торды. Ничек итеп сөйкемле сөялләргә басарга белә иде ул: «Бу тост – сезнең исәнлек өчен, ә бусы – яу кырыннан кайтмыйча калган полкташларыгыз өчен!» – дип, әледән-әле кыстап йөрде. Бу аңа ветераннар алдында яхшатлану өчен генә түгел, Казаннан килгән олы кунак – Әкрам Әкбаровичка юмарт һәм киң күңелле булып күренергә, аннан битәр, министр урынбасарының Алман илендәге бер ширкәт белән Алатау арасындагы килешүне раслау имзасын алырга да кирәк иде. Хәер, култамга куйдырту өчен болар гына җитмәгәнен район башлыгы Илнар Борһанов яхшы аңлый, шуңа да аның өр-яңа костюмының түш кесәсендәге йөз данә «бишмеңлекне» чак сыйдырган конверты тәнәфескә чыккан арада министр урынбасары машинасындагы урынын тиз тапты. Алга таба →

Ак сиреньнәр

Мар 13, 2020 Чәчмә әсәр Альберт САФИН

Сержант Галиев аңына килеп күзләрен ачты һәм, беренче кабат күргәндәй, гаҗәпләнеп, тузанлы итекләре янында аунап яткан винтовкага текәлде. Аннары кайда икәнлеген исенә төшерде бугай, кинәт сикереп тормакчы булып талпынган иде, кулбашын шундый авырту китереп кысты ки, сержант ыңгырашып җиргә бөгелеп төшәргә мәҗбүр булды. Күз аллары караңгыланып китте, шушы караңгылыкта яшел һәм кызыл төстәге хисапсыз алкалар уйнаклап алды.

«Яраланганмын икән…»

Ул үзен бик тә хәлсез һәм, шул ук вакытта, ничектер сәер рәвештә җиңел хис итә иде. Кулбашының сулыгып әрнүе булмаса, тәнен тоймас та иде, мөгаен. Авыр итекләр эчендә тирләп яткан аяклары, дары исе сеңеп, сыдырылып, яргаланып беткән куллары, бөтен гәүдәсе шулкадәр җиңел иде, ул менә-менә җирдән аерылыр да, каурый шикелле акрын гына югарыга, ак болытлар янына ашар төсле. Аның башы әйләнеп китте, чынлап та җирдән аерылуын сизде: сержантны яңадан онытылу йотты. Алга таба →

«Чалгы чыңы»

Фев 20, 2020 Хикәяләр киштәсе • Чәчмә әсәр Марс ЯҺУДИН

Елга буендагы бу ялгыз йортның тирә-ягын кычыткан, алабута, әремдер кебек чүп үләннәр басып киткән. Абзар, мунча, койма шикелле корылмаларның эзе дә юк. Бүрәнәләре кара көйгән, түбәсе урта бер җирдән сыгылып төшкән әлеге өй, бик теләсә дә билен турайта алмаган картка охшап, мескен бер кыяфәттә бөкрәеп тора иде.

Дөньяның дүрт ягы да ачык булуга карамастан, бу йортның янына килергә шикләнәсең. Урамнан үтеп барышлый, аның пәрәвез каплаган тәрәзәләренә карамаска тырышасың. Ул тәрәзәләр артында кемдер бар, һәм ул сине яшерен генә күзәтәдер кебек. Алга таба →

Көтәрмен, дигән идең… Повесть (ахыры).

Фев 18, 2020 Чәчмә әсәр

Ул җитди булырга тырыша. Ләкин шатлыктан авызын да җыеп ала алмый. Менә такси туган йорт алдына килеп туктады. Җанга якын коймалар, зәңгәргә буялган, пар күгәрченнәр төшерелгән капка. Ишек төбендәге карт алмагач… Алмасы ишелеп уңган. Буявы кырыла төшкән, шундый таныш, кадерле бусага, былтыр Камил үзе дермантин белән тышлап киткән авыр ишек… Ул да түгел, мунча ягыннан песиләре Акбикә килеп чыга. Камилне күрүгә, барлык кыяфәтенә куркынган төс чыга, койрыгы тиеннеке сыман кабара, күзләре – гүя тәлинкә! Оныткан абыйсын! Камил ишек тоткасына үрелгән җирдән кулын песигә суза:

– Песс-песс-пес…

Кая килү, песи, коты очып, кире мунча артына элдертә.

Шулчак ишектән биленә алъяпкыч бәйләгән әнисе күренә. Аягына да кимичә, оекчан гына йөгереп килеп, улының кочагына ташлана.

– Сагындырып беттең бит… И балам!

Камил әнисенең йөзен күздән кичерә. Ул бирешкән, арыган, талчыкканрак күренә. Сорауларын яудыра:

– Ничек кайтып җиттең? Юлда бик интекмәдеңме? Әтиең көтеп-көтеп көтек булды инде! Арып йоклап китте…

– Ничек хәле?

– Әкренләп инде, балам! Анысына да шөкер… Алга таба →

Көтәрмен, дигән идең… (Повесть. Дәвамы)

Фев 17, 2020 Чәчмә әсәр

Камиләгә операция ясаганның икенче көнендә хирургия бүлегендә көтелмәгән хәл булды. Ишеп яңгыр яуган иде. Белорет – Уфа юлында, «Әби теле» дигән хәвефле урында зур авария булып, шуннан имгәнгән кешеләрне китерделәр. Зур гына пассажир автобусы белән йөк машинасы бәрелешкән. Маршрут автобусының егерме сигез яшьлек водителе, юеш асфальтта идарәне югалтып, аяк киеме төялгән фурага килеп бәрелгән. Ике кеше үлгән, җиде кешене – травматологиягә, тугызын бирегә – хирургиягә китергәннәр. Алга таба →

Көтәрмен, дигән идең… Повесть. (Дәвамы)

Фев 14, 2020 Чәчмә әсәр

Камил беренче курстан ук шәһәрнең иң зур хастаханәләренең берсенә санитар булып урнашкан иде. Өченче курстан – өлкән санитар, бераздан медбрат булып эшли башлады. Төнге сменада эш көндезгегә караганда бераз тынычрак. Көне укуда үтсә, төне – эштә. Аның каравы, акчага интекмәде. Әнисеннән алмаска тырышса да, ул да кайткан саен биреп җибәрергә җай таба, «Безгә инде әллә нәрсә кирәкми, улым, син – яшь кеше, теләгәнеңне аша, теләгәнеңне ки», – ди.

Медбрат булып эшләвен кайбер төркемдәшләре аңламый. Өч тиенгә йөрисең инде, диләр. Тик Камил кеше сүзенә карамый. Иң зур файда шунда – Камил һәрчак авырулар белән табиблар арасында. Тегеләренең дә, боларының да кәефләрен тын алышларыннан сизә ул хәзер… Лекциядә бирелгән белемне хастаханәдә үзе күргән-белгәннәр белән ныгытырга тырыша. Санитарларны да алыштыргалады. Иң пычрак эшләрдән дә чирканып тормады: клизмасын да куйды, «үрдәк» тә ташыды. Эшнең ояты юк. Алга таба →

Көтәрмен, дигән идең… (Повестьның дәвамы)

Фев 13, 2020 Чәчмә әсәр

Дүшәмбедән алар аерым утыра башлады. Бөтен укучылар алдында сыйныф җитәкчесе: «Бүгеннән егетләр белән кызлар аерым утырачак! Юкса, чыш-пыш килеп, вакыт үткәрәсез, уку процессына күпме зыян килә. Ә сезнең бит, онытмагыз, быел БДИ елы! Бу – директор боерыгы. Һәр дәрес саен кереп, үзем тикшереп йөриячәкмен», – дип белдергәч, нихәл итәсең. Укытучының карашы белән очрашудан кыенсынып, Камил башын аска иеп утырды. Бу яңа «боерык» күктән төшмәгән, монда Нәргизә ханымның кулы уйнаган иде, әлбәттә.

Ләкин агымсуны тыеп буламыни?! Ул үз юлын ала да, бернигә карамыйча ага бирә. Дәрес булмаса, тәнәфес бар. Камил белән Камилә хәзер тәнәфесне тыннары белән тартып алырдай булып көтәләр, тәнәфестән тәнәфескә яшиләр. Дәресләр тәмамлану белән магнит сыман бер-берсенә тартылалар… Аерым утырсалар да, серле, утлы карашларга, телефон белән Интернетка чикләр юк!

Алдагы дүшәмбедә математика дәресендә Камилне директор бүлмәсенә чакыртып алдылар. Аның йөзе бик борчулы иде. Ни булды микән?!

Ләкин бу сорауны директор аның үзенә бирде:

– Юнысов, ни булды? Сине иртәгә сорау алуга чакырталар. Телефонограмма җибәргәннәр. Алга таба →

Көтәрмен, дигән идең… (Повесть)

Фев 12, 2020 Чәчмә әсәр

Була икән дөньяларда мондый да матурлык! Аның хуш ис аңкытып, дулкынланып торган саргылт чәчләре… Ап-ак йөзе! Алсуланып торган бит уртасында ике мәхәббәт чокыры да бар. Тулырак нәфис иреннәр… Шул иреннәр арасыннан энҗедәй тешләрен күрсәтеп, мәхәббәт чокырларын чокырайтып, уң як кашын өскә чөебрәк елмаеп та җибәрсәме?! Барлык дөньясын оныта Камил! Әйтерсең, аның өчен әйләнә-тирәдә башка беркем дә юк. Сихерләнгәндәй, карашын Камиләнең нур чәчкән яшькелт-зәңгәр күзләреннән, елмаюлы йөзеннән аерып ала алмый. Ул моны сиздермәскә, карашын тизрәк кыздан алырга ашыга. Тик күзе аның һәр хәрәкәтен аулый. Аның һәр адымын сагалап, тын алышын тоеп тора. Үзе кагылырга да курка. Ә икең бер партада утырганда, бу – авыррак хәл. Алга таба →