10

Бәкер өстәлгә капланып утырган җиреннән торып басты. Чәй салып эчте дә, сәкегә чалкан ятып уйга талды.

Бу дошманлыкның сәбәбе җитди түгел иде. Авыл хуҗалыгы институтында укыганда Бәкер самбо белән мавыкты. Шәһәр беренчелеге өчен ике егет калды. Шунда аның көндәше булган Найтмар кушаматлы егетнең вәкилләре килеп, ул вакыт өчен зур гына сумма тәкъдим иттеләр: «Отыл син, беренчелекне Найтмар алсын», – диделәр.

Бәкер бер мизгелдә акчаны алырга да уйлаган иде. Нәрсә инде беренче урын? Ә монда – чын акча, әллә күпме вакытка җитәрлек. Ләкин икенче мизгелгә бу гамәл – җинаять булып тоелды. Самбо бит инде ул. Аның өчен кемнәрдер гомерен багышлаган, әллә нинди көрәш төрләренең иң җайлы алымнарын сайлап хасил иткәннәр, үстергәннәр, бүгенге дәрәҗәгә җиткергәннәр. Ә син шуның асылын җимерәсең. Шулай булып чыга ич инде. Бәкер ризалашмады. Алай гына да түгел, көндәшен көрәшнең беренче мизгелләрендә үк җиргә орды.

Шуннан соң кемнәрдер сагалап, кыйнарга маташып та йөрделәр әле. Чөнки әлеге көрәштә Найтмар җиңсә, үзе дә, янынындагылар да ниндидер кара кассаданмы шунда, бик күп акча алырга тиеш булганнар. Ә болай – отылганнар. Ул кадәр нечкәлекләрен юньләп белми дә, хәтерләми дә инде Бәкер. Тик менә шул Найтмар дигән көндәше – аның якташы булып чыкты. Ниндидер интригалар белән, хакимияткә үрләп, хәзер район башлыгы булып эшли. Килгәненә бик озак түгел әле. Тик аны хәзер Найтмар дип түгел, ә Алхан Габбасович Улусов дип йөртәләр. Кайчагында, бик ачулары чыкканда, «АГУ» дип тә җибәрәләр.

Нибары шул гына. Берәү булса, күптән оныткан булыр иде. Ә бу АГУ онытмады.

Алханның карашында онытмавы, ул гына да түгел, бик яман итеп үч алырга җыенуы ачык сизелә иде. Һәм бәланең кайсы яктан килерен дә чамалады Бәкер. Алга таба →

6

* * *

Ташкынның беренче тапкыр гына бу койма аша сикереп чыгуы түгел инде бу. Колын чагында ук мондый гадәте барлыгын белгәч, Бәкер аңа игътибар да бирми иде. Аннан күрмәкче, Айрат та моны гадәти хәлгә исәпли иде. Ә Ташкын сикереп чыга да, күңеле булганчы үзе теләгән җирләрдә йөри, кабат кайта, утарына сикереп керә һәм гади атлар тормышына күчә. Монда бернинди дә гайре табигый нәрсә юк иде.

Ләкин бүген тормышның бөтенләй бүтән механизмы хәрәкәткә килде.

– Вәт, могҗиза дисәң дә могҗиза бу! – дип кабатлады район башлыгы, – Вәт, могҗиза!

Әлеге текә хозурлыктан аһ-ваһ килеп торган кунаклар инде тынычланып, телевидение аппаратларын җыеп бетергәч тә шул ук сүзне кабатлады:

– Могҗиза!

Тик аның карашы ат киткән якта түгел, ә үрдән юртып төшеп килүче җайдак ягында иде.

Һәм янында «Әйе, әйе» дип баш кагып торган хуҗалык рәисенә борылды:

– Тотып ябыгыз моны! Беркая да чыгармагыз. Алга таба →

3

Алдан махсус әзерләп куйган машина-трактор паркын телевидениегә төшергәч, хуҗалык рәисе җиңел сулап куйды. Аллага шөкер, андый-мондый нәрсә килеп чыкмады. Тракторчыларның да барысы да айнык иде, техника да авып-җимерелеп төшмәде. Маладис, булдырганнар. Әйткәнне тыңлый белә инде аның эшчеләре.

Рәис Харисович Чурбанов – шушы хуҗалыкның озак еллар буе эшләгән җитәкчесе, ягъни рәисе һәм бу – якын тирә-якта кешенең исеме дә вазыйфасы да бер үк сүз белән аталган бердәнбер очрак иде. Ул илле яшьләр тирәсендә, уртача буйлы, юка гәүдәле, чәчләре чалара башлаган ир булса да, район хуҗасы алдында, рәистән бигрәк, йомышчы малайны хәтерләтә иде.

– Ашханәгә кереп чыгабызмы әллә? – диде ул күтәренке күңел белән, – Гел төшереп кенә йөреп булмас, бераз капкалап алырга да кирәк. Алга таба →

1

Хатыны җен кебек аның. Әллә ничә тапкыр сынаганы бар, шешә ачтымы, хатыны килеп чыга. Бу юлы да шулай – гаражга кереп, кичә кичтән яшереп куйган шешәне ачып җибәрүе булды, ишек төбендә хатынының тавышы ишетелде:

– Нәрсә, әллә бүген дә эчәргә җыенасыңмы? Таң тишегеннән…

Бәкер аракыны ялт кына бензин, май тутырылган пластик шешәләр арасына шудырды да өстенә буш капчык ыргытты, аннан соң тавышны ишетмәгәнгә салышып, өстәлдәге шөрепләр яшнигендә казынырга тотынды.

– Аракы исе чыккан кебек, – дип сөйләнде хатыны, – Син нишлисең монда?

– Аракы түгел, тормоз сыекчасы ул, – Бәкер өстәлдәге шешәне алып, хатынының борын төбенәрәк китерде, – Аның да исе шундый тәмле.

Хатыны йөзен җыерып куйды:

– Бирермен мин сиңа тәмлене!

Ир шешәне кабат урынына утыртты да, серле елмаеп, хатынына төбәлде:

– Ниятең начар түгел…

Ул, хатынын терсәгеннән алып, йомшак кына итеп гараж эченә тартты. Тегесе бер адым эчкә узды да иренең кулын читкә этәрде:

– Азамат уянды…

– Өлгерәбез әле, Әлфиякәй…

Кинәт кенә тартып, Әлфияне кочагына алды да иркәли башлады.

– Кит әле моннан, карт дивана! Алга таба →

…Әнкәсе бер кайтуында бик тә кәефле иде. Елмаеп Кәшифәне кочаклап алды.

– Кызым, әйдә киен, апайларың янына кайтасың! Үзебез белән торырсың!

– Гелгәме, әнкәй?

– Гелгә, кызым!

– Ә әбекәй?

– Әбиең килеп йөрер, икенче авылда тормый бит.

Тавык-чебешләр ашатырга чыгып киткән әбисе Майтап тыштан керде. Гарифә аңа дәшеп:

– Әнкәй, Кәшифәне үзебезгә алып китәм! Галимәрдән риза баланы алып кайтырга. Апайларына да күз-колак булыр, – диде.

– Үзегезгә карагыз соң.

Кәшифәнең ул Галимәрдән дигән кешегә карата йөрәгендә әйтеп бетерә алмаслык рәхмәт хисләре туды.

– Әни! Кем ул Гали… Гали…

– Галимәрдән ул, кызым, апайларыңнын әткәсе. Хәзер сиңа да әти була инде!

– Тукта әле, Гарифә, әллә кияү ошата, әллә ошатмас. Ашыкма баланы әти дип өйрәтергә. Алга таба →

Җәйге кояш астында иркәләнеп утыра Галимәрдән карт. Кояшның рәхимле нурлары карт сөякне дә йомшартырлык шул.

«Ходайга мең шөкер! Үземнең җанга якын, туып-үскән җиремдә мәңгелеккә күчәм. Минем ата-бабаларымны, кара йөрәк – чукындыручылардан саклап, сыендырып калган җирләр шул бу», – дип уйлады Галимәрдән карт. Ул ишегалдында эскәмиядә, шактый юан булып үскән агачка аркасын терәп утыра. Үзе кебек карт тирәкнең сырлы-сырлы кайрысыннан җылы бөркелгән кебек. Менә ул, моңланып, әкрен генә җыр сузып җибәрде:

Кара да гынай урман, караңгы төн,

Яхшы атлар кирәк үтәргә, ә-ә-ә,

Карурманны чыккан чакта,

Кисеп алдым пар усак, а-а-ай,

Айрылмаек, дус булсак…

Капка келәсе келтерәп ачылды. Ихатада яшь хатын-кыз тавышы ишетелде:

– Исән-саумы, Галимәрдән бабай!

Тавыш килгән якка гәүдәсе белән чак кына борылды карт:

– Шөкер, кызым, шөкер! Хәмидә кызым, синме әллә? Үзең сәламәт кенәме? Гаиләң, бала-чагаң иминме? Алга таба →

БЕРЕНЧЕ БҮЛЕК

1

Зыкы суык кыш көнендә, дөресрәге төн уртасында, ниндидер зат, бикле өегезнең төптәге ярым караңгы бүлмәсенә килеп кереп, иңбашыгызга авыр кулын салганы бармы? Ай-һай юктыр. Булмагач, Фазыл Габитовичның хәлен аңлавы да кыен сезгә. Аның бар тәненнән ток йөгереп үткәндәй булды, дертләп китте, бер кышкы пейзаж төшкән туң тәрәзәгә, бер бүлмәсенең ябык ишегенә карады. Шуннан гына, җиде дистәсен тутырып барганда, бу галәмәт дөньяда тагы ни күрәселәре бар икән дип, ара-тирә хәмер йоткалавы ак бизгәккә үк алып барып җиткермәгәндер бит әле дигән өмет белән, җай гына башын күтәрде.

Сул ягында әкияти җен дә, сәрхүш галюцинациясе дә түгел, теп-тере ир басып тора иде. Балаларныкы кебек алсу йөзе түгәрәк, күз карашы сынаулы, кыска борыны очлы, зур авызы ерык. Сөмсезнең сөмсезе!

– Кем син? Җиде төн уртасында монда нишләп йөрисең! Миннән сиңа ни кирәк? Малыммы, җаныммы? Алга таба →